Toen coach Noud van Hecke voor de eerste pilot aan de slag ging met deze nieuwe aanpak voor zorgteams, wist hij waar hij inspiratie vandaan moest halen. Allereerst defensie. Voor het personeel was daar namelijk al langer een structuur, om nazorg te geven na hevige operaties en incidenten. En ook de brandweer heeft vergelijkbare instrumenten, waar veel van te leren valt.
Tijdens de coronacrisis is het zorgpersoneel al heel vaak aangeduid als 'onze frontlinie', en de overbelaste ziekenhuisafdelingen zijn meer dan eens vergeleken met 'een oorlogssituatie'. Maar zulke tijden van hevige werkdruk vertonen niet alleen overeenkomsten met legeroperaties. En ook ernstige incidenten met mogelijk traumatische gevolgen zie je niet alleen bij defensie en de zorg, maar bijvoorbeeld ook bij de mensen die in actie komen als er ergens brand uitbreekt. Soldaten en brandweerlieden krijgen in hun werk veel te verduren, en voor hen is er een vangnet om dat te verwerken. Om weer verder te kunnen.
Zorgpersoneel is vaak zelf een vangnet, dat zorgt voor menselijk welzijn na crisissituaties. Maar je kunt zorgmedewerkers niet vragen om na vergelijkbare situaties alle nazorg voor zichzelf op de eigen schouders te nemen, zij kunnen dezelfde middelen goed gebruiken. Zij verdienen diezelfde nazorg. En dus valt er veel te leren van defensie en de brandweer. Het resultaat daarvan is de aanpak Teamreflectie.
Brandweer: het Steunpunt
De brandweer komt een hoop tegen. Grote branden met menselijke slachtoffers, situaties waar brandweerlieden hun eigen veiligheid riskeren om anderen te helpen, van alles wat een hoge druk geeft op het mentale gestel van de besten onder ons. Als zulke emotionele spanning onbekommerd blijft, kan die leiden tot alles van overmatige prikkelbaarheid, heftige reacties op bepaalde triggers, irritaties en depressieve klachten tot extreme herbeleving, slaapstoornissen en zelfmedicatie. En tegelijkertijd wordt van deze mensen verwacht dat ze na een incident weer aan het werk gaan. Nazorg is dan cruciaal.
Er bestaan verschillende woorden voor de manier waarop de brandweer zijn laagdrempelige nazorg heeft ingericht. Het Bedrijfsondersteuningsteam (BOT), het Collegiaal Opvangteam (COT) of Team Collegiale Opvang (TCO), maar de kern is hetzelfde. Een Steunpunt, oftewel een plek waar brandweercollega's elkaar ondersteunen. Want wie begrijpt er nou beter wat je na een heftige gebeurtenis doormaakt dan de mensen die naast je op de werkvloer staan? En ze zijn ook een veel makkelijker punt om bij aan te kloppen dan professionele hulp buitenaf. Zorgteams kunnen ook een dergelijk steunpunt in het leven roepen, om de onderlinge nazorg in goede banen te leiden.
Defensie: debriefing
Het belangrijkste voorbeeld voor de methode Teamreflectie is echter de debriefing die voor, tijdens en na elke militaire missie plaatsvindt. Tijdens en na een periode van extreme stress kan er van alles ontstaan bij de mensen die hiermee te maken krijgen. Soldaten hebben heel wat te zien gekregen wat hun hele leven bij ze zal blijven. En daar komt op zo'n moment een hele hoop emotie bij kijken, waar ze iets mee moeten. En dat begint met praten.
Een instrument bij debriefing dat ook voor Teamreflectie een belangrijke pijler is geworden, is de buddy-aanpak. Daarin wordt er een ruimte gecreëerd waarin medewerkers open kunnen zijn en alle gevoelens kunnen uiten in veiligheid en zonder oordelen. En het belangrijkste: het wordt duidelijk dat het ervaren van stressklachten heel normaal is in een zo een situatie. Defensiemedewerkers vormen dan groepjes van twee of drie, die elkaar op de been houden. Ze praten met elkaar en houden langdurig bij elkaar een oogje in het zeil. Het is waarschijnlijk de laagdrempeligste vorm, en het is onmiddellijk duidelijk bij wie je kunt aankloppen als de behoefte daar is. Vidacto past de buddy-methode daarom ook toe bij zorgpersoneel, met vergelijkbare resultaten.
De term zegt het al: Teamreflectie. Het team krijgt nazorg, maar kan het onder de juiste begeleiding ook onderling géven. Vidacto biedt deze begeleiding zelf en verzorgt trainingen, om personeel van zorgbedrijven op te leiden dat vervolgens zelf deze nazorg intern begeleidt.
