Als de coronapandemie iets heeft laten zien aan zorgteams, is het wat extreme omstandigheden aan extra werkdruk met zich meebrengen. En als gevolg daarvan welke effecten die druk heeft op het zorgpersoneel zelf, of zoals premier Mark Rutte de beroepsgroep noemde: 'onze frontlinie'. De opgedane ervaringen maken één ding duidelijk: wegschuiven is geen optie.
Er kunnen zich in de zorg altijd stressvolle situaties voordoen, en bij sommige afdelingen doen zich vaker extreme incidenten voor dan andere. Maar door de corona-epidemie komen ze wel vaker aan het licht. Toen arbeids- en organisatiepsycholoog Noud van Hecke begon in de Teamreflectie-pilot van Vidacto i.s.m. Waardigheid en Trots, ontmoette hij in de verpleeghuizen personeel dat het bijzonder moeilijk had gehad. Misschien wel het heftigste wat er gebeurde: oudere bewoners, met wie je over de jaren een band hebt opgebouwd, in eenzaamheid zien overlijden. Afdelingen moesten voor de veiligheid van deze cliënten worden afgesloten, en dus werden zij alleen nog maar afhankelijker van het contact met het verpleegpersoneel. Als je in die intieme zorgbegeleiding iemand ziet wegvallen, doet dat veel met je.
In de Teamreflectie-gesprekken kwam van alles naar boven. Er is altijd het risico om het virus mee naar binnen te nemen. Hoe voorzichtig je ook hebt gehandeld, je kunt álle voorschriften hebben nageleefd, dit geeft schuldgevoelens. En daar moet je iets mee. Maar je moet vooral ook door met werken, want deze mensen zijn nog steeds afhankelijk van je. Misschien nog wel meer.
Buitengewone situaties
In het prille begin van de eerste golf was iedereen nog aan het uitzoeken wie wat wel en niet kon doen. Het kwam toen bijvoorbeeld voor dat verpleegpersoneel werd gevraagd om de overleden bewoners voor te bereiden om weggehaald te worden, wat in feite betekent: de overledene in een body bag leggen. En dat moest soms dagen achter elkaar, aan het begin van de werkdag. Op zo'n moment is dat cru en zwaar, en dat geeft je gemoedstoestand een enorme dreun. Want dit zijn de mensen die je gisteren nog eten kwam brengen, waste of medicijnen hielp innemen. Hier komen een hoop gemengde gevoelens naar boven.
Er zijn nog meer voorbeelden te noemen. Verpleegpersoneel kwam in buitengewone situaties, waar er gebrek was aan bepaald materieel, of er bijvoorbeeld taken moesten worden uitgevoerd waarvoor men niet was opgeleid. Iedereen gaat anders om met deze hoge druk en de opeenhoping van mogelijk traumatische ervaringen. Maar er zijn twee dingen duidelijk geworden: het verzorgend personeel wil met volle energie doorgaan, en praten helpt.
Een goed gesprek
Je gevoelens hierover wegstoppen is geen optie, heeft Noud van Hecke gezien bij de vele Teamreflectie-sessies die hij heeft begeleid. De situatie is abnormaal, de stress die ermee gepaard gaat is op zo'n moment juist heel normaal. Die kun je niet op zijn beloop laten, daar moet je wat mee. Het is goed om te weten dat iedereen ermee te maken heeft, en iedereen er een plekje aan moet geven. En daar kom je achter door met elkaar te praten. Teamreflectie is een aanpak waarin je dat goede gesprek met elkaar aangaat, en de gereedschappen krijgt om langdurig met deze stress om te gaan.
Wat sowieso geen zin heeft, is deze stress voor je uit schuiven. Dat geldt niet alleen voor de medewerkers van verpleeghuizen, dat geldt voor alle zorgpersoneel.
